۱۳۸۷ آذر ۵, سه‌شنبه

روانشناسي احساس وادراک (قسمت دوم)

عوامل موثر بر احساسات افراد

يافتن رابطه بين محصول واحساسات برانگيخته شده توسط آن به تفاوتها در سه عامل ، مربوط مي شود: اهداف ، استانداردها و نگرشهاي فردي. اين عوامل بر احساسات افراد مختلف که توسط اشياء ومحصولات برانگيخته مي شوند ، تاثيرات بسزايي دارند .[1]

1. اهداف : آنچه ما مايليم در تقابل با محصولات بدست آوريم ، هدف از خريد واستفاده از آن محصول است. انسانها در رويارويي با محصولات ، اهداف متنوع ومتفاوتي را دنبال مي کنند. اين اهداف مي تواند نظير اهداف نام برده زير باشند:

- اهداف کاربردي: مثل استفاده از قيچي جهت بريدن

- اهداف زیبایی شناسانه: مثل خريدن اتوموبيلي با طرحی خاص و تحسین برانگیز جهت تحت تاثير قرار دادن ديگران .

- اهداف لذت جويانه: مثل خوردن بستني،چون طعم خوبي دارد.

- و...

بنابراين محصولات خوشايند ومورد طبع هر فرد،آن محصولاتي هستند که او حدس مي زند که در رسيدن به اهدافش ياري اش مي کنند وبه عکس محصولات ناخوشايند ، آن محصولاتي اند که در رسيده به اهداف اختلال وارد مي کنند.از آنجايي که محصولات،اشيايي نيستند که اتفاقي وبدون هدف خلق شوند،بنابراين افراد از خريد ومالکيت آنها به دنبال دستيابي به اهداف خود مي باشند.

2. استانداردها وهنجارهاي فرهنگی و اجتماعی : استانداردهاي هر فرد شامل اصول، باورها وهنجارهايي هستند که انتظارات او را از محصولات براساس آنها ،شکل مي گيرد. بنابراين محصولاتي که با استانداردهاي هر فرد مطابقت دارند،سبب برانگيختن احساسات خوشايندي چون تحسين شده ومحصولاتي مغاير با استانداردها، سبب ايجاد احساسات ناخوشايندي چون دلزدگي در آنها مي شوند.

از مطالعات قوم شناسي چنين بر مي آيد که وقتي افراد متعلق به گروه هاي فرهنگي مختلف را با محرکهايي که ظاهرا يکسان است ، مواجه کنيم؛ادراکات متفاوتي را شاهد هستيم.

بدين معنا که تنها حس امور سبب ادراک نمي گردد، بلکه براي ادراک محرکي ويژه،فرد بايستي از قبل معنايي را فهميده باشد وبه عبارتي ديگر درامر ادراک محرکها، توجه به عامل معني بخشي که چيزي جز ارزشها ونگرش هاي موثر از شرايط اجتماعي وفرهنگي نيست، بسيار ضروري است.اما به علت آنکه ما در فرهنگ خود غرق هستيم ،اين عناصر را جزء وجودي محرکها تلقي مي کنيم ولذا از وجود آنها در ادراکات خود، آگاهي نداريم.

ارزشها ونگرشهاي هر فرد به عنوان هنجار ادراکات او عمل مي کند وبرآن اثر مي گذارد. بعبارت ديگر ،فرد براي ادراک آنچه که از طريق گيرنده هاي حسي دريافت مي دارد،به ناچار به يادگيري ها وتجارب گذشته خويش متوسل مي شود ومعناي امر حس شده را از ميان آنها در مي يابد.

3. ديدگاه هاي فردي : ديدگاه ها ونگرشهاي فردي شامل علايق، سليقه هاي فردي در زمينه دوست داشتن يا نداشتن هر چيز هستند. براي مثال هر فرد در انتخاب رنگ اشیائ سلیقه های متفاوتی را از خود نشان می دهد .

معمولا هنگامي که افراد در محيطي پراز اشياء قرار مي گيرند، آن اشيايي را بهتر درک مي کنند که به آنها علاقه مند بوده وآرزوي ديدن ويافتن آنها را دارند.البته هر اندازه ،ميزان علاقه وآرزو به شيئ خاص بيشتر باشد،آن شيء با دقت و وضوح بيشتري درک مي گردد. در واقع علاقه وآرزو که حالتي عاطفي است ودر اثر برخورد فرد با محرکي حاصل مي آيد،در فرد انگيزه دائمي وشديدي را بوجود مي آورد واو را واميدارد درباره محرک تحقيق ومطالعه کند واطلاعات بيشتري کسب نمايد.

بنابراين علاقه فرد همراه با دانايي که از طريق مطالعات ومشاهدات هدفدار عايد مي گردد، در درک امور موردنظر، فرد را ياري مي دهد. امابديهي است که اگر فرد از موضوع ويا شيء مورد علاقه وآرزو ،ادراک درستي نداشته باشد؛ به دنياي خيال ودور از واقعيت قدم مي نهد. بعبارت ديگر ،فرد تنها زماني دچار ادراکات خيالي مي شود که در جريان ادراک اشياء وامور با اشکال مواجه است ونمي تواند بطور دقيق ومطمئن آنها را ادراک کند،لذا به ناچار از نيروي تخيلات خويش کمک مي گيرد.

آنچه راکه فرد نيازمند ادراک مي کند، احتمالا به ميزان زيادي تحت تاثير ونياز اوست. بدين معنا که او چيزي را ادراک مي کند که نيازش را تامين کند.

واکنش هاي احساسي افراد نسبت به محصولات توسط ارزيابي ميزان تطبيق محصولات با سه عامل،اهداف، استانداردها وديدگاه هاي فردي، تعيين مي شوند.روابط متقابل بين اين سه عامل،مي تواند دامنه وسيعي از احساسات را سبب شود.مثلا هر فرد در تقابل با يک محصول (مثل يک خودرو سواري دونفره) براساس اين سه عامل با آن برخورد مي کند:

- در وهله اول: بسوي محصول جذب شده،چراکه محصول زيباست.(نگرش زيبايي شناسانه)

- در وهله دوم: طراح محصول را به علت خلق محصول متمايز،تحسين مي کند.(استانداردها)

- در وهله سوم: از آن دلزده مي شود ،زيرا با وجود همه مزايا،هدف مورد نظر او را برآورده نمي سازد.(هدف حمل ونقل بيشتر از دونفر)

تصوير: سه رفتار در اثر برخورد انسان با محصول براساس سه عامل اهداف،استانداردها،ويژگي هاي فردي

طراحي احساس گرا

زندگی معاصر با روند سریع تغییرات اجتماعی و فناوری همزاد و مترادف شده است . بدین ترتیب طراحی محصول به کمک فناوری مواد اولیه ، فناوری تولید ، فناوری پردازش اطلاعات و سایر فرآیند ها به سرعت تغییر و تحول می یابد . تغییر در فناوری با سرعت و مقیاسی غیر منتظره رخ می دهد. فناوری های دیجیتالی به طرز فزاینده ای در حال تغییر اشیا هستند و ما امروزه با احجامی هوشمند تر و کوچکتر از گذشته در ارتباط هستیم که همین باعث می شود تا فهمیدن مکانیسم و روش کار آنها برایمان دشوارتر گردد. (بولز[2] ، 2000)

بنابراین با توجه به تغییرات اجتماعی ، محافظت از منابع و انرژی ، پیدایش مشکلات زیست - محیطی و گرایش های مشتری محور ، طراحی در قالبی متفاوت از گذشته چهره ی خود را نشان می دهد. (اهیرا[3]، 1995 ، جونز[4] 1997)

بدین ترتیب انتظارات کاربر از محصولات مصرفی تغییر می کند . صرف نظر از این که این تغییرات مبتنی بر تبلیغات ، راهکار های بازاریابی ، مُد و رویدادهای اجتماعی باشد یا خیر، همواره انتظار می رود که کاربرد ، جذابیت ، سهولت در استفاده ، قابلیت تهیه و خرید ، قابلیت بازگشت به چرخه ی طبیعت و ایمنی از جمله صفاتی باشد که در یک محصول به چشم می خورَد . به نظر می رسد کاربران از محصولاتی که هر روز به بازار می آیند ، انتظارات بیشتری دارند . گرایش های اخیر طراحی نشان دهندۀ خاصیتی در اشیا هستند که الهام بخش کاربران بوده و زندگی ایشان را ارتقا می دهد ، به تحریک عواطفشان کمک می کند و یا حتی رویاهایشان را تحریک می نماید . (جنسِن[5] 1999، آلسی 2000)

با توجه به آنچه در بحث روانشناسي احساس وادراک بيان شد مي توان به اين نتيجه رسيد که پيشرفت درعلم طراحي نيز مستلزم فهم ودرک از احساسات است.زيرا عواطف،پارامترهاي علمي ادراک را تغيير مي دهند. احساس مثبت بر خلاقيت مي افزايد .همچنين پهنه اولين تفکر، جايي است که احساس مثبت بر ادراک متمرکز مي شود وسبب افزايش ژرفاي اولين گام برداشته وبه حداقل رساندن شوريدگيها مي شود.ايجاد تنش،انسان را کم توان ودر تحمل سختي ها ورويارويي با مشکلات ضعيف مي سازد ودرست برعکس آن احساس مثبت،انسان را دربرابر سختي هاي بزرگ ،شکيبا ودر يافتن راه حلها ، منعطف وخلاق مي سازد. بنابراين لازم است محصولات طراحي شده ، جهت استفاده با تنش کمتر، از طراحي انسان محور پيروي کنند.



[1] پيتر دسمت

[2] Bolz

[3] Ohira

[4] Jones

[5] Jensen

هیچ نظری موجود نیست: